بێ گۆمان دێ قازانج و زەرەر هەبن ژبەرکۆ بازرگانی یا شەفاف و دیار و ئاشکەرایە و ئەم کار ب هیچ بنەمایەکێ حەرام ناکەین هەمی ژی لدیڤ سیستەمێ درووستێ شەریعەتی یە بۆ نموونە رۆژانە دێ چالاکی هەبن دبیت رۆژەکێ ١٠ دولار سەر هەژمارا تە زێدەبن یان رۆژکێ چ پارە زێدەبن یان کێم بن واتە لدیڤ لڤینا بازاری دمینیت یان دبیت پارێن تە هەر بۆ خۆ بزڤرن بێی هیچ قازانجەک و هەر ناڤ بەرنامەی دا دێ بینی و نۆتیفیکەیشن بۆتە هێت کاچ پارە کێم و زێدە دبن یان وەک خۆ مان هەمی تشت شەفاف و دیارە.

نەخێر گەرەنتیێ نادەینە تە کا درستی چەند پارە دێ هێت دبیت رێژەکا باشا قازانجی بهێت یان ژی دبیت پارێن تە هەر وەک خۆ بمینن زێدە نەبن یان دبیت رێژەکا کێم زێدەبن واتە لدیڤ لڤینا بازاری و سیستەمێ مە دمینیت.

گەلەک ساناهیە پێنگاڤا ئێکێ دێ هەژمارەکێ بۆ خو درووست کەی ناڤ و ئیمێل و ژمارا مۆبایلێ و ژمارا نهێنی دانی و دێ بەرنامە ڤەبیت، پێنگاڤا دووێ دێ پارەی لسەر هەژمارا خۆ زێدەکەی بۆ نموونە 300 دولار، پێنگاڤا سیێ هەردەما پارێن تە گەهشتە مە دێ راستەوخۆ برێکا زیرەکیا دەستکرد پارێن تە دەینە کاری و وەبەرهەمئینانێ پێ کەین.

نەخێر تنێ دێ پاران داخلی هەژمارا خۆ کەی و خلاس وەکی دی بەرنامە برێکا زیرەکیا دەستکرد دێ کار ب پارێن تە کەت پشتی تە پارە داخلی هەژمارا خۆ کری ب ٣ رۆژان، وب دلێ خۆ هەردەمێ تە ڤیا دشێی پارێ خۆ راکێشی.

کێمترین پارە زێدەبکەی ١٠٠ دولارە ڤێجا لدیڤ تە دمینت کا چەندێ دێ داخل کەی لدیڤ وان هەر چار پاکێجێن د ناڤ بەرنامەی دا دیارکری بەلێ ژبیرنەکە عمۆلە ژێ دهێتە راکرن بۆ نموونە د بەرنامەی دا دیارکریە دێ هزرکەین تە پاکێجا سیلڤەر هەلبژارت عمۆلە ٦% یە واتە ئەگەر تە ١٠٠ دولار داخل کرن دێ عمۆلێ ٦٪ راکەین و ڤێجا بۆ پاکێجێن دی ژی هەروەسا.

وەکی ل خالا سەری مە ئاماژە پێکری ئەوە کۆ بۆ نموونە تە پاکێجا سیلڤەر هەلبژارت عمۆلا وێ ٦% یە دێ هزرکەین تە ٦٠٠ دولار داخلی بەرنامەی کرن عمۆلێ دێ ٦% راکەین بۆ خۆ کۆ دبیتە ٣٦ دولار و دێ لسەر هەژمارا تە ٥٦٤ دولار هێنە زێدەکرن واتە تنێ دێ پارێ عمۆلێ راکەین و دێ کار ب پارێن تە هێتە کرن ئەو دەمێ تە ڤیا دێ شێی پارێن خۆ راکێشی بۆ خۆ و هندی تۆ بمینی د بەرنامەی دا هەیڤانە ئەڤ رێژا عمۆلێ دێ بەرنامە بۆ خۆ راکەت ئەڤە ئێک ژ یاسایێن بەرنامەی یە.

نەخێر بەرێزان، بۆ نموونە تە ئەڤرۆ ١٠٠٠ دولار زێدەکرن و دێ کار ب پارێن تە هێتە کرن و تە ڤیا پارێ خۆ راکێشی چ دەمێ تە دڤێت دێ پارێ خۆ راکێشی واتە بەس دێ ئێک جار پارا زێدەکەی و خلاس چ دەمێ تە دووبارە ڤیا دێ شێی پاکێجەکێ هەلبژێری و دووبارە بەشداربی.

چ ماوەکێ دەستنیشانکری نینە هەردەما تە بڤێت دشێی پارێ خۆ راکێشی و هندی پارێن تە لبەر بن دێ کار ب پارێن تە هێتە کرن واتە نە ب هەیڤ و رۆژانە بەلکۆ دیڤ تە دمینیت چ دەمێ تە بڤێت بمینی ناڤ دا یان پارێ خۆ راکێشی.

نەخێر هیچ پەیوەندی ب روبۆتی ڤە نینە ئەڤە ب زیرەکیا دەستکرد و تیما شارەزا کاردکەت لسەر بنەمایێن زانستێ وەبەرهەمئینانێ یێن درووست.

پشتی تۆ هەژمارا خۆ ژێدبەی هەر بکارهێنەرەکێ د ماوێ سێ هەیڤان دا مافێ هەی دووبارە دگەل تیما بەرنامەی باخڤیت و هەژمارا خۆ دووبارە چالاک بکەت.

هەر بکارهێنەرەکێ پارەی ژ خەلەتیڤە بۆ ژمارەکا دی ڤرێکەت یان ب خەلەتیڤە بۆ هەر جهەکێ دی ڤرێکەت ئەم ژێ بەرپرس نینن ژبەرکۆ پێزانینێن مە هەمی دناڤ بەرنامەی دا دئامادەنە بشێوازەک راست و درووست.

بەلێ ئە، هەردەما بەرنامەی ڤیا دشێت پارێن تە هەمیا ڤرێکەت بۆتە و هەژمارا تە بگریت بۆ وەبەرهەمئینانێ، و ئەگەر ژی دێ ئەو بیت ئەگەر گەلەک بکارهێنەر مە هەبن یان ب هەر ئەگەرەکێ دیتر.

بەلێ ئیسلامێ بەحسا ڤی کاری کریە و ب شێوەک حەلال هاتیە دانان ئەوژی دبێژنە ئەڤی کاری المضاربة و ژێدەرێن ئیسلامە یێن پێ هەین ژ قۆرئان و سنەتێ بۆ نموونێ :

ل ئیسلامێ دا ڤێ جۆرێ مامەلەیێ دبێژنێ "مضاربة" یان "قیراض"، و د بنەرەتدا حەلالە ب مەرجێن دیارکری:
١- دڤێت گرێبەست روین و دیار بیت ل سەر:
- رێژا سۆدێ دناڤبەرا خودانێ پارەی و کەسێ کارپێکەر
- ماوێ پرۆژەی
- جۆرێ کاری یان پرۆژێ
٢- دڤێت سۆد و زەرەر ب رێژە بن، نە ب رەقەمەکێ دیارکری ٣- خودانێ پارەی زەرەرێ ددەت ئەگەر پرۆژە سەرنەکەفت (ب مەرجێ کو نە ب خەمساری یان خرابکاریا کارپێکەری بیت) ٤- دڤێت کار و پرۆژە حەلال بن و نە ل دژی شەریعەتێ بن ٥- کارپێکەر دڤێت ئەمین و راستگۆ بیت و شارەزایی د کاری دا هەبیت

ئەڤ جۆرە مامەلە ل سەردەمێ پێغەمبەری (د.خ) هەبوو و وی قەبیل کر، لێ دڤێت هەمی مەرج و رێنمایێن شەرعی بێنە جێبەجێکرن دا حەلال بیت.

ئەڤە چەند ژێدەرێن عەرەبی یێن باوەرپێکری لسەر بابەتێ مضاربە:

١- د قورئانا پیرۆز دا، سورەتا مزمل، ئایەتا ٢٠: "... وَآخَرُونَ يَضْرِبُونَ فِي الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِن فَضْلِ اللَّهِ..."
٢- د صەحیحا بوخاری دا: عن حكيم بن حزام رضي الله عنه أنه كان يشترط على الرجل إذا أعطاه مالاً مقارضة أن لا تجعل مالي في كبد رطبة ولا تحمله في بحر ولا تنزل به في بطن مسيل فإن فعلت شيئاً من ذلك فقد ضمنت مالي.
٣- کتێبا "المغني" یا ئیبن قودامە: "والمضاربة جائزة في قول أهل العلم، ولا نعلم أحداً من أهل العلم اختلف في جوازها"
٤- کتێبا "بدائع الصنائع" یا کاسانی: "المضاربة عقد على الشركة في الربح بمال من جانب وعمل من جانب"
٥- قەرارا مجمع الفقه الإسلامي رقم: ١٢٢ (٥/١٣) بشأن المضاربة المشتركة

ئەڤ ژێدەرە هەمی تەئکید دکەن کو مضاربە حەلالە ب مەرجێن دیارکری یێن شەرعی.